ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТУРИЗМ САЛАСЫНДАҒЫ АКАДЕМИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУЛЕР: ҮРДІСТЕР, ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ ЖӘНЕ БИБЛИОМЕТРИЯЛЫҚ ТАЛДАМЫ (2003–2023)
Кілт сөздер:
туризм саласы, ғылыми жарияланымдар, библиометриялық талдау, Қазақстан, тұрақты туризм, мәдени мұра, халықаралық ынтымақтастық, Scopus, ғылыми саясат, жоғары білімАңдатпа
Қазақстанның туризм саласы елеулі әлеуетке ие болғанымен, әлі де толық дамымаған. Бұл жағдай 2019 жылғы Туризм және саяхат бәсекеге қабілеттілік индексінде Қазақстанның әлем бойынша 80-орынды иеленуімен көрініс табады. Сонымен қатар, елдегі ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардың 5%-дан азы ғана өндірісте коммерцияландырылатыны білім мен инновация арасындағы алшақтықты көрсетеді. Бұл зерттеу Scopus дерекқорын негізге ала отырып, Қазақстандағы туризм тақырыбындағы академиялық жарияланымдарға библиометриялық талдау ұсынады. Талдау 2003–2023 жылдар аралығын қамтиды және жарияланым көлемі, құжат түрлері, авторлық, ынтымақтастық үлгілері, дәйексөздер мен кілт сөздердің динамикасы қарастырылады. Барлығы 377 құжат анықталды, олардың саны 2012 жылдан кейін айтарлықтай артып, 2023 жылы шамамен 60-қа жетті. Жарияланымдардың басым бөлігі (82,5%) – ғылыми мақалалар. Қазақстан ТМД елдері ішінде Ресей мен Украинадан кейінгі үшінші орында, алайда Түркиядан едәуір артта. Негізгі үлес қосушы ұйымдар – отандық жоғары оқу орындары (лидер – Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, 94 жарияланым), сондай-ақ шетелдік серіктестер. Нәтижелі авторлардың жартысынан астамы Қазақстанда орналасқан, ал келесі үлкен топ – Түркиядан. Қазақстандағы туризм саласына арналған академиялық зерттеулердің саны артып келеді, бұл үрдіс 2011 жылдан бері жоғары білім мен ғылым салаларындағы саясаттық реформалармен қолдау тапты.
Бұл өсіп келе жатқан зерттеулер қоры деректерге негізделген туризм саясатын қалыптастыруға, инновацияны (мысалы, тұрақты және мәдени туризмде) ілгерілетуге және Қазақстанның халықаралық академиялық және салалық беделін арттыруға ықпал ете алады. Зерттеу нәтижелері Қазақстанның аймақтық әріптестермен салыстырғандағы өнімділігін көрсететін маңызды индикаторлар ұсына отырып, туризмнің дамуы мен бәсекеге қабілеттілігін қолдау үшін академиялық әлеуетті тиімді пайдалану қажеттігін айқындайды.
