Bulletin of the International University of Tourism And Hospitality

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТУРИЗМ САЛАСЫНДАҒЫ АКАДЕМИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУЛЕР: ҮРДІСТЕР, ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ ЖӘНЕ БИБЛИОМЕТРИЯЛЫҚ ТАЛДАМЫ (2003–2023)

2025-07-01T18:22:15+08:00

Қазақстанның туризм саласы елеулі әлеуетке ие болғанымен, әлі де толық дамымаған. Бұл жағдай 2019 жылғы Туризм және саяхат бәсекеге қабілеттілік индексінде Қазақстанның әлем бойынша 80-орынды иеленуімен көрініс табады. Сонымен қатар, елдегі ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардың 5%-дан азы ғана өндірісте коммерцияландырылатыны білім мен инновация арасындағы алшақтықты көрсетеді. Бұл зерттеу Scopus дерекқорын негізге ала отырып, Қазақстандағы туризм тақырыбындағы академиялық жарияланымдарға библиометриялық талдау ұсынады. Талдау 2003–2023 жылдар аралығын қамтиды және жарияланым көлемі, құжат түрлері, авторлық, ынтымақтастық үлгілері, дәйексөздер мен кілт сөздердің динамикасы қарастырылады. Барлығы 377 құжат анықталды, олардың саны 2012 жылдан кейін айтарлықтай артып, 2023 жылы шамамен 60-қа жетті. Жарияланымдардың басым бөлігі (82,5%) – ғылыми мақалалар. Қазақстан ТМД елдері ішінде Ресей мен Украинадан кейінгі үшінші орында, алайда Түркиядан едәуір артта. Негізгі үлес қосушы ұйымдар – отандық жоғары оқу орындары (лидер – Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, 94 жарияланым), сондай-ақ шетелдік серіктестер. Нәтижелі авторлардың жартысынан астамы Қазақстанда орналасқан, ал келесі үлкен топ – Түркиядан. Қазақстандағы туризм саласына арналған академиялық зерттеулердің саны артып келеді, бұл үрдіс 2011 жылдан бері жоғары білім мен ғылым салаларындағы саясаттық реформалармен қолдау тапты.
Бұл өсіп келе жатқан зерттеулер қоры деректерге негізделген туризм саясатын қалыптастыруға, инновацияны (мысалы, тұрақты және мәдени туризмде) ілгерілетуге және Қазақстанның халықаралық академиялық және салалық беделін арттыруға ықпал ете алады. Зерттеу нәтижелері Қазақстанның аймақтық әріптестермен салыстырғандағы өнімділігін көрсететін маңызды индикаторлар ұсына отырып, туризмнің дамуы мен бәсекеге қабілеттілігін қолдау үшін академиялық әлеуетті тиімді пайдалану қажеттігін айқындайды.

ҚОҒАМДЫҚ ТАМАҚТАНУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАҢЫЗЫ: МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН БОЛАШАҒЫ

2025-07-01T18:45:04+08:00

Мақалада Қоғамдық тамақтанудың экономикалық маңызы мен рөлі қарастырылады, негізгі мәселелер мен оларды шешудің алғы шарттары анықталады. Соңғы уақытта қоғамдық тамақтандыру нарығы қызмет көрсету саласында белгілі бір позиция мен орынға ие болды, сондай-ақ өсу мен болашағы белгілі бір азық-түлік нарығындағы кәсіпорындардың рөлі мен мүмкіндіктері, олардың мәртебесі, олар көрсететін қызметтер көлемі, сондай-ақ тұтыну және экономикалық белсенділік деңгейін анықтау, инфляция көрсеткішінің өзгеруі мен мәні әсерін білдіреді. Мақалада Қазақстанның өңірлері бойынша соңғы 2 жылдағы тапшылық деңгейін, қоғамдық тамақтану саласындағы жалпы түсім мен кірістің көлемін бағалауға талдау жүргізілді. Салыстыру шеңберінде Кореяда, Ресейде қоғамдық тамақтану саласына талдау жүргізілді, тамақтану нарығының негізгі көрсеткіштері көрсетілді. Мақалада белгілі бір форматқа бағытталған қонақ үй бизнесі кәсіпорындарының өсуінің негізгі мәселелері мен алғы шарттары анықталған. Сондай-ақ, еуростолдар мен кофеханалар, "бұлтты" асүйлер, Dark kitchen форматындағы болашақтағы бағыттар салыстырмалы түрде төмен маржиналдылықта жоғары өтімділікті қамтамасыз ету мақсатында көрсетілген. Қонақ үй және мейрамхана бизнесінің қоғамдық тамақтандыру саласындағы сұранысқа ие жобалар ретіндегі маңыздылығын және олардың экономикалық маңыздылығын растайтын сәтті жобалардың мысалдары келтірілген. Мақалада қонақжайлылық ұйымдардың болашақта дамуына байланысты екі тұжырымдама ұсынылған: ұлттық дәстүрді сақтау негізіндегі денсаулықты сақтауға бағытталған тамақтандыру және басқаруға бағытталған «Консолидация» бағдарлама.

АБАЙ ОБЛЫСЫНДА ТАРИХИ-МӘДЕНИ ТУРИЗМДІ ДАМЫТУ МҮМКІНДІКТЕРІ

2025-07-01T19:02:11+08:00

Мақалада Абай облысының туристік мүмкіндіктері мен туристік әлеуетін анықтау және пайдалану жолдары, оларды жетілдіру туралы зерттеулер қарастырылады. Туризм индустриясы тарихи-мәдени ресурстарды пайдалану негізінде республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуын анықтайтын ел экономикасының бір бөлігі болып табылады. Бүгінгі таңда Қазақстанда туризмді реформалау және туристік бизнесті дамыту стратегиясы бойынша ауқымды жұмыстар атқарылуда. Туризмнің тұрақты және әлеуметтік дамуы проблемасы Қазақстан Республикасының бүкіл тарихи дамуында өзекті болпы келеді. Туризмді дамыту аймақтың әлеуметтік- экономикалық жағдайын жақсартуға ықпал етеді: кәсіпкерлікті дамыту, табыс табу, жұмыс орындары, сол арқылы кедейшілікті азайту. Абай өңірінің географиялық орналасуы, ерекшеліктері мен дамуының талдауы, туристік факторлары мен өңірдің бәсекелестік артықшылықтары берілген. Мақалада Абай облысындағы туризмнің негізгі түрлері қарастырылған, сонымен қатар осы аймақтағы туризмнің дамуының негізгі көрсеткіштері мен қазіргі жағдайына талдау жасалған. Абай облысының туристік әлеуетінің, Pest-талдау, SWOT-анализі зерттеулері жасалды: туризмнің мықты және әлсіз жақтары, сонымен қатар ауданның мүмкіншіліктері мен қауіптері көрсетілді. Кіру және шығу туризмінің дамуына кедергі болған факторлар және Абай облысында туризмнің дамуына жағымды әсер ететін факторлар анықталды. Мақалада Абай облысындағы туризмнің негізгі түрі тарихи мәдени туризмнің даму болашағы мен мүмкіндіктері қарастырылып, негізгі тарихи-мәдени ресурстарға талдау жасалған. Сонымен қатар осы аймақтағы туризмнің дамуының негізгі көрсеткіштері мен қазіргі жағдайына талдау ұсынылады.

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТУРИЗМ САЛАСЫН ЖЕТІЛДІРУДІҢ СТРАТЕГИЯЛЫҚ БАҒЫТТАРЫ: ВЬЕТНАМ, ТҮРКИЯ, МАЛАЙЗИЯ ЖӘНЕ ИСПАНИЯ ТӘЖІРИБЕЛЕРІ НЕГІЗІНДЕ

2025-07-01T19:46:36+08:00

Бұл мақалада Вьетнам, Түркия, Малайзия және Испания мемлекеттерінің туризм саласындағы озық тәжірибелері жан-жақты сараланып, олардың негізгі даму факторлары мен стратегиялары Қазақстан жағдайымен салыстырылады. Зерттеу барысында әр елдің туризмді дамытуға бағытталған мемлекеттік саясаты, инфрақұрылымдық шешімдері, маркетингтік стратегиялары және туристік өнімді әртараптандыру тәсілдері талданады. Сонымен қатар, Қазақстанның туризм саласындағы қазіргі ахуалы сипатталып, құрылымдық кемшіліктері мен даму әлеуеті бағаланады. Мақалада халықаралық benchmarking әдісі арқылы табысты елдердің үлгілері негізінде Қазақстанға бейімделетін нақты ұсыныстар жасалады. Бұл ұсыныстар туризмді ұлттық экономиканың стратегиялық секторына айналдыру мақсатында институционалдық, инфрақұрылымдық және кадрлық өзгерістерді қамтиды. Мақаланың практикалық маңыздылығы – халықаралық тәжірибені ескере отырып, Қазақстанда тұрақты әрі бәсекеге қабілетті туризм моделін қалыптастыруға бағытталған ұсыныстар беруінде.

АУЫЛ ТУРИЗМНІҢ ЖЕРГІЛІКТІ ТҰРҒЫНДАРЫНЫҢ ТАБЫСЫНА ӘСЕРІ: ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫ МЫСАЛЫНДА

2025-07-01T20:02:49+08:00

Бұл мақалада Түркістан облысы ауылдық аймақтарында ауыл туризмнің дамуы мен оның ауыл тұрғындарының табысына тигізетін ықпалы қарастырылды. Түркістан облысы табиғи-климаттық жағдайларының қолайлылығы, тарихи-мәдени ескерткіштерінің молдығы және ауыл шаруашылығының кең таралуы сияқты факторлармен ауыл туризмді дамытуға қолайлы аймақ болып саналады. Зерттеу барысында ауыл туризмнің табыс көздерін қалыптастырудағы рөлі, ауыл тұрғындарының ауыл туризмге қатысу деңгейі және ауыл туризмдегі қызметтердің экономикалық тиімділігі талданды. Жасалған жұмыстар негізінде алынған деректер ауыл туризмнің ауыл тұрғындары үшін қосымша табыс көзі ғана емес, сонымен қатар кәсіпкерлік белсенділікті дамытуға ықпал ететінін көрсетті. Ғылыми мақаланың аясында ауыл туризмнің Түркістан облысындағы ауыл тұрғындарының табысына әсерін зерттеу үшін әдебиетке шолу және салыстырмалы талдау сияқты зерттеу әдістері қолданылды. Мақалада ауыл туризмді дамытудың негізгі кедергілері мен шектеулері де атап өтіліп, оны шешу жолдары ұсынылды. Зерттеу нәтижелері ауылдық аймақтарда тұрақты табыс көздерін қалыптастыру, жұмыссыздықты азайту және өңірлік экономиканы қолдауға бағытталған нақты ұсыныстармен түйінделді. Бұл мақала ауыл туризм саласын зерттеушілерге, жергілікті билік органдарына және кәсіпкерлерге пайдалы бола алады.

ДАМУШЫ ЕЛДЕРДЕГІ ТУРИЗМ КІРІСТЕРІ МЕН ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУ АРАСЫНДАҒЫ БАЙЛАНЫСТЫ ТАЛДАУ

2025-07-01T20:28:59+08:00

Бұл мақала дамушы елдердегі туризмнен түсетін кірістер мен экономикалық өсу арасындағы ұзақ мерзімді байланыс пен себеп салдарлық байланысты зерттейді. Зерттеуде Бразилия, Куба, Грузия, Малайзия, Мексика, Оңтүстік Африка, Таиланд және Түркия сияқты дамушы 8 елдің 2000-2023 жылдардағы жылдық деректері пайдаланылды. Талдау аясында ұзақ мерзімді коинтеграциялық қатынасты анықтау үшін Pedroni және Kao коинтеграциялық сынақтары қолданылды. Сонымен қатар, айнымалылар арасындағы себептілік бағытын анықтау үшін Dumitrescu және Hurlin панельдік себептілік сынағы қолданылды. Нәтижелер дамушы елдердегі туризмнен кірістер мен экономикалық өсу арасында ұзақ мерзімді коинтеграциялық байланыс бар екенін көрсетеді. Себеп-салдарлық талдаудың нәтижелері туризмнен түскен кірістен экономикалық өсуге дейін бір жақты себептілік байланыс бар екенін анықтайды. Бұл тұжырым туризм секторының зерттелген елдердің экономикалық өсуіне айтарлықтай үлес қосатынын және туризмнің тұрақты даму саясаты тұрғысынан стратегиялық сектор ретінде қарастырылуы керектігін көрсетеді. Зерттеу дамушы елдердегі туризмнің экономикалық өсудегі рөлін көрсету арқылы саясаткерлер мен инвесторларға маңызды ақпарат береді. Нәтижелер туризм секторын ынталандыру экономикалық өсуді қолдайтынын және тұрақты туризм саясатының қажеттілігіне назар аударатынын көрсетті. Бұл тұрғыда туризмді инфрақұрылымдық инвестициялармен, жарнамалық іс-шаралармен және тұрақты даму стратегияларымен қолдау экономикалық өсудің маңызды факторы болып табылады.

АГРОТУРИЗМНІҢ АУЫЛДЫҚ АЙМАҚТЫ ДАМЫТУҒА ӘСЕРІ

2025-07-02T23:22:03+08:00

Агротуризмнің ауылдық аймақтарды дамытудағы маңызды рөл атқаратыны ғылыми еңбектерде көп сараланған. Мақала агротуризмнің ауылды дамытуға қосатын экономикалық, әлеуметтік және экологиялық әсерлерін талдайды. Агротуризм ауыл шаруашылығын қолдап, жергілікті өнімдердің нарыққа шығуына ықпал етеді, жұмыс орындарын құрады, шағын және орта бизнестің дамуына мүмкіндік береді. Сонымен қатар, ауылдық жерлердегі мәдени мұраны сақтау мен қоғамның әлеуметтік бірлігін нығайтуға ықпал етеді. Қазақстанда агротуризмнің даму әлеуеті зор, ауылдық жерлердің инфрақұрылымын жақсартып, жастардың тұрақтап қалуына мүмкіндік береді. Мақалада агротуризмнің ауылды дамытудағы стратегиялық маңызы да қарастырылған, оның ауылдық өмір сапасын арттыру және ауыл шаруашылығы мен туризмді үйлестіру арқылы ауыл аймақтарының әлеуметтік-экономикалық дамуына әсері қарастырылған.

ТУРИЗМ ИНФРАҚҰРЫЛЫМЫН ДАМЫТУ ЖАҒДАЙЫНДА ТЕМІРЖОЛ ЖҮК ТАСЫМАЛЫНЫҢ ЕСЕБІН ЖЕТІЛДІРУ

2025-07-03T01:27:52+08:00

Бұл мақалада теміржол жүк тасымалын есепке алу жүйесін туризм инфрақұрылымымен үйлестірудің өзектілігі қарастырылады. Зерттеудің негізгі мақсаты –
теміржол логистикасы мен туризм саласы арасындағы байланыстарды анықтап, есеп жүргізу жүйесін жақсартуға арналған нақты ұсыныстар ұсыну.
Зерттеу аясында Қазақстандағы теміржол бағыттары мен туризм инфрақұрылымының шоғырланған аймақтары салыстырылып, олардың арасында логистикалық байланыс бары дәлелденді. SPSS бағдарламасында жүргізілген талдау нәтижесінде жүк тасымалы көлемі мен туризм даму деңгейі арасында жоғары оң корреляция байқалды (r = 0.98, p < 0.01).
Қолданыстағы есеп жүйесінің қазіргі жай-күйі құжаттық және сапалық деректер негізінде сипатталды. Сарапшылармен сұхбаттар арқылы есеп жүйесінің кемшіліктері мен даму бағыттары нақтыланды. Сонымен қатар, халықаралық тәжірибелерге шолу жасалып, цифрлық шешімдердің артықшылықтары мен оларды бейімдеу мүмкіндіктері қарастырылды.
Нәтижесінде, есеп жүйесін жетілдіру бойынша нақты ұсыныстар әзірленіп, олардың тиімділігі SWOT-талдау мен сценарийлік модельдеу арқылы бағаланды.

ҚАЗАҚСТАНДА ТҰРАҚТЫ ЭКОТУРИЗМ МОДЕЛІН ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТӘЖІРИБЕ МЕН ЖЕРГІЛІКТІ ПРАКТИКА НЕГІЗІНДЕ ҚАЛЫПТАСТЫРУ

2025-07-03T19:37:46+08:00

Бұл зерттеу Қазақстандағы экотуризм секторын қазіргі жағдайы мен стратегиялық даму әлеуетін бағалау мақсатында дамып келе жатқан туризм парадигмаларын сыни талдауды жүзеге асырады. Зерттеудің негізгі мақсаты – Қазақстанның ерекше экологиялық, мәдени және институционалдық ландшафтын ескере отырып, әлемдік деңгейде танылған экотуризм принциптерін біріктіретін Қазақстанның интеграцияланған экотуризмді дамыту моделін (KIEDM) құру. Зерттеу күрделі аралас әдіснамаға негізделген, онда сарапшылармен жүргізілген сұхбаттар, далалық зерттеулер және саясат құжаттарынан алынған сапалық деректермен қатар халықаралық дерекқорлар мен мемлекеттік статистикадан алынған сандық талдаулар біріктіріледі. PDCA (Жоспарлау-Іске асыру-Тексеру-Әрекет ету) циклі экотуризм стратегияларын үнемі бағалау, іске асыру және жетілдіру үшін динамикалық операциялық құрал ретінде қолданылады. Зерттеу сондай-ақ, экотуризм саласында көшбасшы болып табылатын елдерден – Жаңа Зеландия, Коста-Рика және Беларусь – алынған салыстырмалы жағдайларды талдау арқылы байытылады. Бұл елдер тиімді саясат әзірлеу, экожүйені сертификаттау режимдері және қатысушы басқару механизмдері туралы маңызды түсініктер береді. Белорусь, әсіресе, экологиялық сақтауды ауылдық қауымдастықтармен біріктіру жөніндегі тиімді моделін ұсынады. Әлемдік тәжірибелерді жергілікті шындықпен синтездеу арқылы зерттеу Қазақстанның экотуризм инфрақұрылымын, реттеуші үйлесімділігін және қызмет көрсету сапасын арттыру үшін coherent саясаттық жол картасын ұсынады. Зерттеу нәтижелері туризмнің дамуын экологиялық басқарумен және тұрақты даму мақсаттарымен үйлестірудің маңыздылығын көрсетеді, бұл экономикалық тұрғыдан тиімді, экологиялық жағынан орнықты және әлеуметтік тұрғыдан инклюзивті туризм көзқарасын алға тартады. Ұлттық ауқымнан тыс, зерттеу Орталық Азиядағы басқа да дамушы экотуризм бағыттары үшін қолдануға болатын әдіснамалар мен стратегиялық нұсқауларды ұсынады.

«ҚАРАҢҒЫ» ТУРИЗМНІҢ ҒЫЛЫМИ ЗЕРТТЕУ ТАРИХЫ

2025-07-03T20:06:54+08:00

«Қараңғы» туризм туристік индустрияның тауашалық бағыты болып қала береді, оның жалпы туристік нарықтағы үлесі айтарлықтай аз. Елде бұл туризм түрінің шектеулі танымалдығы ғылыми қызығушылықтың төмен деңгейіне және отандық ғылыми ортада тақырыптың жеткіліксіз зерттелуіне алып келеді. Отандық ғылыми материалдардың жетіспеушілігіне байланысты талдау негізінен шетелдік дереккөздерге сүйене отырып жүргізілді.
Зерттеу аясында «қараңғы» туризм саласындағы ғылыми зерттеулердің халықаралық тәжірибесін зерделеу және жүйелеу мақсаты қойылды. Осы мақсатқа қол жеткізу үшін Scopus және басқа да рецензияланатын халықаралық деректер базаларында ұсынылған ғылыми әдебиеттер мен жарияланымдарға теориялық талдау жүргізілді. Нәтижесінде зерттеудің негізгі бағыттары анықталып, «қараңғы» туризм ұғымын айқындаудың әртүрлі тәсілдері қарастырылды. Жүргізілген талдау негізінде осы құбылыстың авторлық анықтамасы ұсынылды.
Алынған нәтижелер диссертациялық зерттеу шеңберінде «қараңғы» туризмнің ғылыми негіздемесін қалыптастыруға, сондай-ақ оның елдегі даму әлеуетін зерттеуге арналған ғылыми тәсілдерді одан әрі дамытуға негіз болады.

МАҢҒЫСТАУ ОБЛЫСЫНДА "КЕНДІРЛІ" КЛАСТЕРІН ДАМЫТУ АРҚЫЛЫ ТУРИСТІК ҚЫЗМЕТТІ ЖЕТІЛДІРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

2025-07-03T20:20:58+08:00

Нарықтық экономика жағдайында көптеген кәсіпорындар өкілдері өз бизнесін дамыту және бәсекеге қабілеттілікті сақтау үшін инновациялық тәсілдерді іздеуде. Бұл бағытта туризм индустриясында инновациялық қызметті ынталандыру мақсатында кластерлеуге назар аудару маңызды болып табылады.
Маңғыстау облысы аумағында әртүрлі табиғи ресурстар мен климаттық жағдайлардың болуы туристік қызмет көрсету үшін негіз бола алатын және инфрақұрылымды есепке алуды талап ететін туризмнің әртүрлі нысандарын қамтитын туристік кластерлерді қалыптастыруға мүмкіндік береді. Мұнда келуші туристер мен саяхатшыларда құмды жиектер жеткілікті Каспий жағалауы үлкен қызушылық тудырады. Осыған орай күн сәулесі мен суда жүзуге көп көңіл аударушылар үшін ерекше орын ретінде – Кендірлі туристік-рекреациялық кластерін ұйымдастыру таңдалған.

ТҮРКІСТАНДАҒЫ РУХАНИ ТУРИЗМДІ ДАМЫТУДАҒЫ ҚОЖА АХМЕТ ЯСАУИ МҰРАСЫНЫҢ РӨЛІ: САКРАЛДЫҚ ГЕОГРАФИЯ ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТӘЖІРИБЕ КОНТЕКСІНДЕ

2025-07-03T20:32:02+08:00

Бұл мақалада Түркістан қаласының діни туризм кеңістігіндегі сакралдық рөлі мен мәдени-рухани брендке айналу әлеуеті ғылыми тұрғыда талданады. Зерттеу сакралдық география, рухани тәжірибе, локализация және бренд дипломатиясы теорияларына сүйене отырып, Түркістан феноменін заманауи ғылыми дискурста қайта пайымдауға бағытталған. Қожа Ахмет Ясауи мұрасы тек тарихи-діни нысан ретінде емес, ұлттық руханияттың тірі тәжірибесі мен мәдени идентификацияның тірегі ретінде ұсынылады.
Мақалада Мешхед (Иран) және Кония (Түркия) қалаларының тәжірибесімен салыстыра отырып, Түркістанды халықаралық діни туризм орталығына айналдырудың нақты қадамдары ұсынылған. Эмпирикалық бөлімде 2010–2024 жылдар аралығындағы зияратшылар ағыны, туристік инфрақұрылымның дамуы, экотуризм және мемлекеттік қолдау шаралары сарапталып, графиктер мен диаграммалар арқылы нақты дәлелдер келтірілген. Сонымен қатар, зияратшылар мотивациясына қатысты сауалнама нәтижелері талданған.
Зерттеу нәтижесінде Түркістанның «Кіші Мекке» символикасы тек ішкі рухани кеңістік емес, сонымен қатар түркілік интеграцияны, мәдени дипломатияны және ұлттық брендті күшейтетін трансұлттық сакралдық хаб ретінде пайымдалатыны дәлелденді. Қорытындыда Түркістанды халықаралық деңгейге шығару үшін сопылық музыка фестивальдері, «Ясауи жолы» сияқты маршруттар, цифрлық зиярат платформалары мен академиялық туризм бағыттары ұсынылды.

ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТУРИСТІК ӨНІМ ҚАЗАҚСТАН ТУРИЗМ САЛАСЫН ДАМУЫНЫҢ ЖАҢА ЖОЛЫ РЕТІНДЕ

2025-07-09T03:16:20+08:00

Қазақстанның туризм саласы белсенді түрде дамып келеді және инновациялық идеялар мен технологияларды енгізу оның бәсекеге қабілеттілігін арттыруда маңызды рөл атқарады. Жаһандық бәсекелестік пен туристердің сұраныстарының өзгеруі жағдайында инновациялық туристік өнім (ИТӨ) әзірлеу өзекті мәселеге айналды. Мақалада цифрлық және интерактивті технологиялар, экотуризм, виртуалды және толықтырылған шынайылықты қолданудың сәтті мысалдары қарастырылады. Атап айтқанда, тарихи нысандар бойынша интерактивті турлар ұйымдастыруға арналған «Цифрлық Шымкент» жобасы талданады. Сонымен қатар, экологиялық туризм бағыттарын дамытудың маңыздылығы атап өтіледі. Қазақстан, Франция және Түркия туризмінің көрсеткіштеріне салыстырмалы талдау жасалып, отандық саланың әлсіз және күшті тұстары анықталған. Мақалада инновациялық туристік өнімдерді дамытудың бағыттары ұсынылады: қызметтерді цифрландыру, мәдени мұраны ілгерілету, тұрақты туризмді қолдау және бірегей маршруттарды әзірлеу. Елдің халықаралық тартымдылығын арттыру мақсатында материалдық емес мәдени мұраны туризмге интеграциялау қажеттігі көрсетіледі.

ИМАНТАУ-ШАЛҚАР КУРОРТТЫҚ АЙМАҒЫНЫҢ ТУРИСТІК БРЕНДІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖОЛДАРЫ

2025-07-09T03:37:02+08:00

Мақалада қазіргі таңдағы туристік қызметті тұтынушылардың қалауы мен талғамын зерттей отырып, туристік өңірлік брендті құруға әсер етуші факторлар қарастырылды. Қазақстандағы туристік дестинацияны және өңірді дамыту, туристік қызметті тұтынушылардың қалауын зерттеуден және брендингтен тұрады. Зерттелген аймақтағы туристік қызметті тұтынушылардың қалауы мен талғамын зерттеу барысында SWOT талдау жүргізілді, талдау нәтижесінде Имантау-Шалқар курорттық аймағының мықты және әлсіз жақтары анықталса, сонымен қатар туристік стратегиялық бағыттарын қалай құруға болатындығын және оны іске асыру жолдарын білуге мүмкіндік туды және өңірдің туристік бренді болып табылатын атрибуттар анықталды. Зерттеу мақсаты Имантау-Шалқар курорттық аймағының туристік брендін қалыптастыру жолдарын ұсыну. Қазіргі бәсекелестер нарығында өз аймағының туристік тартымдылығын алға жылжыта отырып, өңірлік туристік брендті құру арқылы ішкі және халықаралық нарықта туристер ағымын арттыруға болатынын көрсету, сонымен қатар өңірге инвестиция көзін тартудың бірден бір жолы екенін түсіндіру. Зерттеу нәтижесінде Имантау-Шалқар курорттық аймағының туристтік басым бағыттарынның артықшылықтары анықтала отырып, әлеуетті туристерді тартуға, сонымен қатар халықты жұмыспен қамтамасыз етуге, өңірдің оң имиджін қалыптастыруға және нарықта жылжытуға арналған бірқатар маркетингтік іс-шаралар ұсынылды.

ҚАЗАҚСТАНДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ЦИФРЛЫҚ ШЕШІМДЕРДІ ЕНГІЗУДІҢ ТУРИСТЕРДІҢ ҚАНАҒАТТАНУЫНА ӘСЕРІН БАҒАЛАУ: ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЗЕРТТЕУ

2025-07-09T03:48:16+08:00

Бұл зерттеу Қазақстандағы мобильді қосымшалар, цифрлық карталар және толықтырылған шындық (AR) сияқты цифрлық технологиялардың туристердің қанағаттануына қалай әсер ететінін қарастырады. Зерттеу аралас әдістерге негізделді: сауалнамалар мен SPSS арқылы жүргізілген статистикалық талдау біріктірілді. Цифрлық құралдарды пайдаланған туристер оларды қолданбағандармен салыстырғанда өз сапарларын әлдеқайда ыңғайлы, қызықты әрі жағымды деп бағалады. Сонымен қатар, әртүрлі өңірлерде бұл технологияларды қабылдау деңгейі әрқалай екенін байқадық, бұл барлық аймаққа ортақ шешімдер тиімсіз болатынын көрсетеді. Сондықтан цифрлық стратегиялар әртүрлі туристік топтарға бейімделуі керек. Бұл зерттеу туризм саласындағы кәсіпкерлер мен саясаткерлерге қызмет сапасын арттыру және цифрлық жаңалықтарды енгізу арқылы орнықты дамуға қол жеткізу үшін практикалық ұсыныстар береді.

ТУРИСТІК ДЕРЕКТЕР МЕН ТРАНЗАКЦИЯЛАРДЫ БАСҚАРУДАҒЫ БЛОКЧЕЙН ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНЫҢ ӘЛЕУЕТІ

2025-07-09T03:57:25+08:00

Бұл мақаланың мақсаты блокчейн технологиясын саяхат және туризм
секторында деректер мен транзакцияларды өңдеу үшін қалай пайдалануға болатынын зерттеу болып табылады. Туризм секторының жылдам цифрлануын ескере отырып, деректерді қорғауға, транзакциялардың ашықтығына және делдалдардың шығындарын төмендетуге деген қажеттілік артып келеді. Блокчейн ақылды келісім-шарттар, орталықсыздандыру және деректердің өзгермеуі арқылы туризмдегі негізгі процестерді төңкеріс ететін озық технология болып саналады. Зерттеу жаһандық ұйымдардың есептерін, блокчейн платформасын енгізу мысалдарын және академиялық жарияланымдарды зерттейді. Мазмұнды талдау, сараптамалық бағалау, жағдайды талдау және салыстырмалы аналитикалық тәсіл әдістемелік негізді құрайды. Есепке сәйкес, брондау, сәйкестендіру, деректерді қорғау, тексеру және төлемдерді өңдеу туризмдегі блокчейннің ең маңызды қолданбалы салалары болып табылады. Технологияны енгізудің артықшылықтары мен кемшіліктері де қарастырылады. Бұдан шығатын қорытынды блокчейн технологиясы нормативтік база құрылған және нарық қатысушыларының цифрлық сауаттылығы жақсарған жағдайда саяхат және туризм секторында үлкен әлеует ұсынады. Бизнес-қауымдастықтар, туристік индустриядағы IT- шешім жеткізушілері және туризмнің цифрлық трансформациясына мүдделі академиялық қауымдастық алынған нәтижелерден пайда көре алады.

КРЕАТИВТІ ИНДУСТРИЯНЫ ЗЕРТТЕУДЕГІ ЖАҺАНДЫҚ ҮРДІСТЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ТУРИЗМГЕ ӘСЕРІ: БИБЛИОМЕТРИЯЛЫҚ ТАЛДАУ

2025-07-09T04:02:42+08:00

Бұл ғылыми мақалада Web of Science ғылыми-метриялық дерекқорына негізделген креативті экономика және креативті индустриялар саласындағы зерттеулердің библиометриялық талдауы ұсынылған. «Creative economy» және «creative industries» іздеу сұраныстары бойынша тиісінше 1356 және 4121 жұмыс талданды. Авторлар зерттеліп отырған ғылыми мәселе аясында негізгі ғылыми трендтерді, жарияланымдық белсенділіктің динамикасын және дәйексөз келтіру құрылымын анықтау үшін библиографиялық талдау, кластерлеу және графикалық интерпретация әдістерін қолданды. Бірінші іздеу сұранысы («creative economy» кілт сөзі) аясында зерттелетін критерий бойынша жарияланымдық белсенділікті зерттеудің негізгі трендтерін сипаттайтын 6 фрейм-кластер анықталды: бірінші – «креативті экономикадағы мәдени аспектілер мен жұмыспен қамту»; екінші – «мәдени мұра, мәдени туризм және COVID-19 пандемиясының креативті экономикалық сектордың дамуына әсері»; үшінші – «мәдениет экономикасы, өнер, креативті қалалар және кластерлік құрылымдарды қалыптастыру»; төртінші – агломерация және аумақтардың экономикалық өсу аспектілерін сипаттайтын; бесінші – жауапты тұтыну мәселелерін қарастыратын; алтыншы – креативті сектордағы компаниялардың бәсекелестік артықшылықтарын қалыптастыру мүмкіндіктерін ашатын зерттеулерді біріктіреді. Креативті индустриялармен байланысты кілт сөздерді фрейм-кластерлер негізінде визуализациялау олардың пәнаралық сипатын көрсетеді, экономикалық, инновациялық, урбанистикалық, мәдени, әлеуметтік және технологиялық аспектілерді қамтиды. Сонымен қатар, фрейм-кластерлерге кіретін жарияланымдар цифрлық дағдыларды дамыту, коммуникация және генеративті ЖИ рөлін ерекше атап өтеді, бұл технологиялардың креативті индустриялардың дамуына өсіп келе жатқан әсерін көрсетеді. Сонымен қатар, фрейм-кластерлерге кіретін жарияланымдар цифрлық дағдыларды дамыту, коммуникация және генеративті жасанды интеллекттің рөлін атап көрсетеді, бұл технологиялардың креативті индустриялардың дамуына өсіп келе жатқан әсерін айқындайды. Бұған қоса, авторлар талданған жарияланымдық белсенділік аясында туризм индустриясының, соның ішінде креативті туризмнің дамуына әсер ететін негізгі тенденцияларды анықтады.

I–XIV ҒАСЫРЛАРДАҒЫ ТҮРКІСТАН ҚАЛАСЫНЫҢ ДІНИ-ҒҰРЫПТЫҚ МӘДЕНИЕТІ ЖӘНЕ ОНЫҢ РУХАНИ ТУРИЗМДЕГІ ӘЛЕУЕТІ (КҮЛТӨБЕ ҚАЛАШЫҒЫ МАТЕРИАЛДАРЫ НЕГІЗІНДЕ)

2025-07-09T04:24:38+08:00

Түркістан қаласының түркі дүниесіндегі тарихи, рухани орны — қазіргі таңда толық зерттеліп болмаған өзекті ғылыми мәселелердің бірі. Ислам діні келмей тұрып-ақ Түркістанның қасиетті мекен ретінде танылуы, бұл өлкенің көне дәуірлерден бастап-ақ киелі кеңістік ретіндегі тарихи-мәдени рөлін аңғартады. Түркі халықтарының ортақ тарихи жадында Түркістан – тек географиялық нүкте емес, рухани тұтастықтың, мәдени сабақтастықтың және өркениеттік өзін-өзі танудың іргелі белгісі ретінде қалыптасқан. Қазақстан Республикасы Президенті Қ.Тоқаевтың «Түркістан қаласының ерекше мәртебесі туралы» заңға қол қоюы – осы рухани-мәдени салмақты мемлекет тарапынан мойындаудың айқын көрінісі.
Осы мақалада Түркістан қаласының құрамдас бөліктерінің бірі – Күлтөбе қалашығында жүргізілген археологиялық және остеологиялық зерттеулер негізінде XI–XIV ғасырлар аралығындағы діни-ғұрыптық дәстүрлер мен жерлеу мәдениеті қарастырылады. Зерттеу нәтижесінде табылған қабір құрылыстары мен зергерлік бұйымдар (алтын сырға, қола білезік, шыны моншақтар) мұсылмандық қағидаттармен қатар, жергілікті наным- сенім жүйесінің өзара тоғысу үдерісін көрсетеді. Бұл жағдай діни сенімдер мен күнделікті тұрмыстың синкреттік сипатын аша отырып, Түркістанның мәдени-рухани болмысының көпқырлылығын дәлелдейді.
Мақалада қарастырылған деректер тек ғылыми тұрғыда ғана емес, қазіргі замандағы рухани және мәдени туризмнің мазмұнын байытуда да маңызды. Түркістанның археологиялық және сакралды кеңістіктері туристік маршруттар үшін құнды нысандар бола алады. Күлтөбе сияқты киелі орындарда сақталған тарихи-мәдени жәдігерлер, әсіресе зияраттық сапарлар мен танымдық-экскурсиялық туризмді дамытуда ерекше маңызға ие. Ортағасырлық дәуірлерге тән жерлеу салттарының ерекшелігі, мәдени синтездің айқын белгілері, сондай-ақ рухани сабақтастықтың нақты материалдық куәлары – бұл өңірдің туристік әлеуетін арттырып қана қоймай, тарихпен рухани байланыс орнатуға ынталандырады.

ТРАНСШЕКАРАЛЫҚ ТУРИЗМ АЯСЫНДАҒЫ ЖАҢА БАҒЫТ - «ҰЛЫ ҚОЛБАСШЫНЫҢ ЖОЛЫМЕН: ӘМІР ТЕМІР МҰРАСЫ» АТТЫ ЭКСКУРСИЯЛЫҚ ТУР

2025-07-09T04:46:26+08:00

Мақалада авторлар Қазақстан Республикасындағы трансшекаралық туризмді дамыту мәселелерін Түркістан қаласы мысалында қарастырды. Қаланың туристік әлеуеті, ішкі және халықаралық туристер үшін қызығушылық тудыратын негізгі туристік-экскурсиялық нысандар талданған. Зерттеу барысында Түркістан қаласының қазіргі туристік инфрақұрылымы зерттеліп, трансшекаралық туризмді дамытудың перспективалық бағыттары анықталған. Мақалада трансшекаралық туризм саласындағы негізгі мәселелер көрсетіліп, оларды қаланың қолда бар туристік әлеуетін оңтайландыру арқылы шешу жолдары ұсынылған. Авторлар халықаралық трансшекаралық туризм тәжірибесін талдау негізінде қаланы трансшекаралық туристік орталыққа айналдыруға арналған стратегиялық жоспар ұсынылды. Халықаралық тәжірибені негізге ала отырып, Түркістан қаласының тарихи-мәдени ерекшеліктерін, оның ішінде Әмір Темір мұрасының екі елге маңыздылығы қарастырылды. Зерттеу нәтижелері аймақтық туризм саласын дамыту бағдарламаларын құру және жетілдіру, сондай-ақ Түркістан қаласының туристік брендін қалыптастыру үшін практикалық маңызға ие. Зерттеу барысында авторлар ғылыми жұмыстың мақсаты мен міндеттеріне сәйкес кешенді теориялық және эмпирикалық әдістерді қолданды.

ТҰРАҚТЫ ДАМУ КОНТЕКСІНДЕ ЭКОТУРИЗМДІ ІЛГЕРІЛЕТУ

2025-07-09T05:04:41+08:00

Мақалада тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізу міндеттері шеңберінде туризмді дамыту, экотуризмді ұйымдастыру, туристік қызмет көрсету үшін қоршаған ортаның туристік-рекреациялық ресурстарын тиімді қолдану жағдайлары қарастырылған. Сонымен қатар авторлар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың әлеуетіне талдау жүргізді сондай-ақ ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қолдану көрсеткіштеріне яғни табиғатты қорғау кәсіпорындарының санына, келушілер үшін экскурсиялық қызмет көрсететін қызметкерлер санына, өткізілген экскурсиялық қызметтерге және ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда ұйымдастырылған кәсіпорындардың қызметін тұтынушылардың қарқынына талдау жүргізген. Мақаланы
жазу барысында зерттеудің ғылыми-әдістемелік тәсілдерін жалпылау кезінде талдау және синтез, салыстырмалы талдау әдістер қолданылды. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды туристік мақсатта қолдануды бағалау үшін талдамалық зерттеулерде экономикалық- статистикалық әдістер қолданылды. Абстрактілі-логикалық әдістер арқылы қорытынды тұжырымдар мен ұсыныстар жасалған. Қазақстанның ерекше қорғалатын табиғи аумақтарында көрсетілетін қызметтердің түрлеріне назар аударылған. Сондай -ақ ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды туризм мақсатында қолданудың халықаралық тәжірибесі сараланып, туризмнің бұл түрін дамыту арқылы қосымша жұмыс орындарын ашуға, табыс көзін қалыптастыруға мүмкіндік туындайтындығы талдау нәтижелерінде көрсетілген.